به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه از اصفهان، در دهههای اخیر، یکی از چالشهای بنیادین نظامهای علمی در جهان، گسست میان «تولید علم» و «جهتدهی ارزشی» بوده است؛ مسئلهای که آثار آن در بحرانهای اخلاقی، اجتماعی و حتی اقتصادی کشورها نمایان شده است.
در جمهوری اسلامی ایران، وحدت حوزه و دانشگاه بهعنوان پاسخی راهبردی به این گسست مطرح شده؛ پیوندی که هدف آن صرفاً تعامل دو نهاد آموزشی نیست، بلکه ایجاد هماهنگی میان دانش تخصصی و مبانی دینی در فرآیند اداره جامعه است.
طرح مسئله وحدت حوزه و دانشگاه، ناظر به این واقعیت است که علوم انسانی، اجتماعی و حتی فنی، بدون پشتوانه اخلاقی و الهی، نمیتوانند به حل پایدار مسائل جامعه منجر شوند؛ از این رو، این وحدت بهمثابه یک ضرورت ساختاری برای نظام اسلامی تلقی میشود؛ ضرورتی که باید از سطح شعار و مناسبت عبور کرده و در قالب گفتمان، سیاستگذاری و اقدام مشترک نهادینه شود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، وحدت حوزه و دانشگاه با هدف ایجاد همافزایی میان عقلانیت علمی و مبانی دینی مورد توجه قرار گرفت؛ رویکردی که بر اساس آن، دانشگاه مسئول توسعه دانش و فناوری و حوزه متولی تبیین ارزشها و غایات انسانی تلقی میشود؛ صاحبنظران معتقدند جدایی این دو عرصه، به تولید علمِ فاقد جهتگیری اخلاقی یا دینداریِ گسسته از واقعیتهای اجتماعی منجر خواهد شد.
در همین راستا، امام خمینی(ره) پیوند حوزه و دانشگاه را شرطی اساسی برای استقلال کشور میدانستند و بر ضرورت همکاری این دو مرکز علمی تأکید داشتند؛ به اعتقاد ایشان، نه دانشگاه بدون روحانیت و نه روحانیت بدون دانشگاه، قادر به تحقق استقلال و پیشرفت کشور نخواهد بود؛ این نگاه، بیانگر نوعی همسرنوشتی میان این دو نهاد علمی در مسیر تمدنسازی اسلامی است.
رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز وحدت حوزه و دانشگاه را نه بهمعنای ادغام ساختاری، بلکه بهعنوان نزدیکی در نظام اخلاقی، سازماندهی علمی و برخی محتواها تبیین کردهاند؛ از منظر ایشان، در نظام اسلامی علم و دین باید همزمان و همراستا حرکت کنند؛ بهگونهای که علم از جهتگیری الهی برخوردار باشد و دین نیز از ظرفیتهای علمی برای تحقق اهداف خود بهره ببرد.
با این حال، تحقق این وحدت با موانعی همراه بوده است.
حجتالاسلام محمد قیصریان، مسئول نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه پیامنور اصفهان، نبود عزم جدی و حرکتهای موازی را از آسیبهای اصلی این مسیر دانسته و تأکید کرد: بسیاری از اقدامات در این حوزه، به برنامههای نمادین و مناسبتی محدود مانده و به شکل یک گفتمان مستمر و جریانساز دنبال نشده است.
از سوی دیگر، حجتالاسلام حسن عارضی، مسئول نهاد رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان، به موانع معرفتی و ذهنیتهای کلیشهای اشاره کرده و معتقد است تصورهای قالبی دو طرف نسبت به یکدیگر، مانع شکلگیری اعتماد و تعامل واقعی میشود.
وی تأکید کرد: وحدت حوزه و دانشگاه نیازمند شرح صدر، مدارا و پذیرش متقابل است و باید از تجربههای تاریخی پیش از انقلاب که در آن علم از اخلاق و دین جدا شده بود، عبرت گرفت.
حجتالاسلام والمسلمین محسن جلالی، معاون پژوهش حوزه علمیه اصفهان، با اشاره به مطالبات رهبر انقلاب، ارائه الگوی نظام اجتماعی دینی و طراحی تمدن نوین اسلامی را از مأموریتهای مشترک حوزه و دانشگاه دانسته و به فعالیت کارگروههایی مشترک در حوزه فلسفه اجتماعی بهعنوان نمونهای از این همکاریها اشاره کرده است.
دکتر محمد تمنایی، عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی اصفهان، ریشه بسیاری از مشکلات اقتصادی را در ساختار ربوی دانسته و بر این باور است که حل این مسئله تنها با همکاری همزمان حوزه در تبیین مبانی فقهی و دانشگاه در طراحی الگوهای عملی اقتصادی امکانپذیر است.
حجتالاسلام والمسلمین سید حسین مومنی، معاون تبلیغ حوزه علمیه اصفهان، بر ضرورت مواجهه علمی با جریانهای فکری معاصر از جمله الحاد مدرن تأکید کرد: نقد مبانی نظری این جریانها و پاسخگویی علمی به آنها، نیازمند تعامل نزدیک حوزه و دانشگاه است.
پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان، به طراحی الگوهای آموزشی مبتنی بر تربیت انسان متعهد و الهی اشاره کرده و ایجاد مراکز پژوهشی مشترک و تعریف پایاننامههای مسئلهمحور را از جمله گامهای عملی در این مسیر دانسته است.
آیتالله سید یوسف طباطبایینژاد، نماینده ولیفقیه در استان اصفهان، وحدت حوزه و دانشگاه را یکی از ارکان اقتدار جامعه اسلامی توصیف کرده و شهادت آیتالله دکتر مفتح را نمادی از اهمیت این پیوند دانسته است؛ به گفته وی، پیوند علوم دینی با علوم روز، زمینه تربیت انسانهایی آگاه و مسئولیتپذیر را فراهم میکند که در برابر فشارها و تهدیدهای بیرونی ایستادگی میکنند.
آنچه از مجموعه دیدگاهها و تجربههای مطرحشده برمیآید، این است که وحدت حوزه و دانشگاه زمانی به نتیجه میرسد که به یک «فرآیند مسئلهمحور» تبدیل شود؛ فرآیندی که در آن، دو نهاد علمی کشور بهصورت مشترک برای حل مسائل واقعی جامعه وارد میدان شوند.
تجربه سالهای گذشته نشان داده است که اقدامات مقطعی و نمادین، بدون پیوست گفتمانی و برنامهریزی بلندمدت، نمیتواند این پیوند را به سطح اثربخش برساند.
در شرایط کنونی کشور، که با چالشهای پیچیده فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی روبهروست، همافزایی حوزه و دانشگاه میتواند نقش تعیینکنندهای در تولید راهحلهای بومی و متکی بر مبانی اسلامی ایفا کند.
تحقق این هدف، نیازمند اراده جدی متولیان، فعال شدن نخبگان و عبور از نگاههای کلیشهای است؛ مسیری که اگر بهدرستی طی شود، وحدت حوزه و دانشگاه را از یک مطالبه تاریخی به یک واقعیت پایدار در ساخت علمی و فرهنگی کشور تبدیل خواهد کرد.
گزارش از حدیثه وهابی
نظر شما